ویندوز سرور چیست؟ کاربردها و انواع ویندوز سرور
اگر با ویندوز سرور آشنایی ندارید احتمالا نام سیستمعامل معروف شرکت مایکروسافت به نام ویندوز را شنیده اید و یک نسخه از آن بر روی لپتاپ شما نصب شده است. اما ویندوز تنها برای استفاده شخصی نیست و شامل نسخههای خاص سرور میشود، که به آن ویندوز سرور گفته میشود.
همانطور که میدانید، سرورها در دنیای امروزی نقش مهمی در سهولت انجام بسیاری از کارها ایفا میکنند. در حال حاضر میتوانید از سرورها برای بازی آنلاین با دوستان، میزبانی وبسایتهای خود یا فعالیت در بازارهای مالی جهانی بهرهمند شوید. به منظور تبدیل یک کامپیوتر ساده به ابزاری که قابلیت کار با آن را دارید، لازم است روی آن همانند هر کامپیوتر دیگری سیستمعامل نصب شود. یکی از سیستمعاملهای مناسب برای این منظور ویندوز سرور است.
در این مقاله، ابتدا یاد خواهیم گرفت که ویندوز سرور چیست؟ و به بررسی دلایل ساخت و ارائه ویندوز سرور میپردازیم و نسخههای مختلف آن را معرفی مینماییم. در ادامه، به کاربردها و مزایای استفاده از آن اشاره میکنیم و تفاوتهای آن با ویندوز معمولی را بررسی میکنیم.
تاریخچه ویندوز سرور
در پاسخ به پرسش “ویندوز سرور چیست؟” باید گفت که ویندوز سرور یک نسخه اختصاصی از سیستمعامل مایکروسافت است که بهطور خاص برای نصب و اجرا روی سرورها طراحی شده است.
تا اوایل دهه ۱۹۸۰، تقریبا تمامی شرکتها برای سرورهای خود از سیستمعامل یونیکس استفاده میکردند. یونیکس برای اجرا نیازمند به سختافزارهای مبتنی بر RISC بود که در ردهی سختافزارهای گرانقیمت قرار میگرفت.
در همین زمان، مایکروسافت تصمیم به توسعهی یک سیستمعامل جدید با نام تجاری “ویندوز سرور” گرفت. قبل از آغاز توسعهی این ویندوز، مایکروسافت دو خط سیستمعامل، شامل MS-DOS و NT را منتشر کرده بود.
ویندوز NT نیز به منظور استفاده در سرورها طراحی شده بود و توانست اعتماد سازمانهای بزرگ را با سرعت، امنیت و قابلاطمینان بودن جلب نماید. برخلاف سیستمعامل Unix که فقط روی سختافزار گرانقیمت اجرا میشد، ویندوز NT بر روی ماشینهای ارزانقیمت CISC و X86 هم قابل اجرا بود که هزینههای سازمان را کاهش میداد.
پشتیبانی از پردازش متقارن یکی از مهمترین قابلیتهای ویندوز NT بود که باعث میشد در سرورهایی با چندین پردازنده، برنامهها سریعتر کار کنند.
اکتیو دایرکتوری از دیگر امکانات ویندوز سرور بود که روشی آسان برای خودکارسازی مدیریت دادههای کاربران بود و اعتبار و امنیت را هم تأمین میکرد.
تا سال ۲۰۰۰، سیستمعامل سرور مایکروسافت با نام NT بروزرسانی می شد و پس از آن، نام آن به ویندوز سرور تغییر پیدا کرد. اولین نسخهی این سیستمعامل، windows server 2000 نامگذاری شد.
انواع ویندوز سرور
ویندوز سرور همانند دیگر نرمافزارها، در دورههای زمانی مشخصی بروزرسانی شده و برای هر نسخه نام جداگانهای تعیین گردیده است. در ادامه، قصد داریم به روند توسعهی این ویندوز در ۴ دههی اخیر اشاره کنیم.
-
ویندوز سرور Windows NT 3.1 Advanced Server (1993)
ویندوز NT نسخهی 3.1 اولین سیستمعامل مایکروسافت بود که در سال ۱۹۹۳ بهصورت ویژه برای استفاده در سرورها طراحی شد. این نسخه به دلیل اشتراک نام با نسخههای معمولی ویندوز، با افزودن پسوند Advanced Server از سایر نسخهها تمایز یافت.
سیستمعامل NT 3.1 با داشتن یک لایهی انتزاعی سختافزاری یا Hardware Abstraction Layer طراحی شده بود که باعث افزایش پایداری آن میشد. چون این لایه، دسترسی مستقیم برنامههای نصب شده بر روی سیستمعامل به سختافزار را محدود میکرد.
سازمانها از این نسخه به عنوان یک کنترلکنندهی دامنه استفاده میکردند، زیرا ویندوز NT 3.1 قابلیت ذخیرهسازی حق دسترسی کاربران را فراهم میکرد.
-
ویندوز سرور Windows NT 3.5 Server (1994)
یکی دیگر از عناوین مهم در مقاله ویندوز سرور چیست، نسخهی NT 3.5 میباشد.
نسخهی 3.5 ویندوز NT بهعنوان یک بروزرسانی بزرگ در نظر گرفته میشد، زیرا این بروزرسانی با افزودن پشتیبانی از فناوریهای مهم مانند Winsock و TCP/IP، توانسته بود قابلیتهای بهتری را به سیستم اضافه کند.
در این نسخه، امکانات دیگری نیز افزوده شد که به کاربران (Client) با سیستمعاملهای غیر از مایکروسافت این اجازه را میداد تا به فایلها و برنامههای موجود در سرور دسترسی پیدا کنند.
-
ویندوز سرور Windows NT 3.51 Server (1995)
در نسخهی 3.51 ، مایکروسافت تمرکز خود را بر روی بهبود عملکرد و افزایش بازدهی گذاشت. یکی از مهمترین ویژگیهای این بروزرسانی، کاهش میزان RAM مورد نیاز برای اجرای ویندوز NT بود. ارتقاء شبکه و توانایی ارائهی سرویسها با سرعت بیشتر به کاربران از دیگر قابلیتهای این نسخه به شمار میرفت.
علاوه بر این دو مورد، مایکروسافت پشتیبانی بیشتری را برای سازمانها در یک محیط با هر دو سرور Windows NT و Netware ارائه کرد تا کاربران با یک اعتبار مشترک بتوانند از هر دو گزینه خدمات دریافت کنند.
-
ویندوز سرور Windows NT Server 4.0 (1996)
بروزرسانی نسخه ۴٫۰ یک گام بزرگ به شمار میرفت. در همان سال، رابط کاربری سیستمعامل ویندوز ۹۵ از محبوبیت خاصی برخوردار بود و به همین دلیل مایکروسافت تصمیم گرفت برای ویندوز NT نیز همین رابط کاربری را پیادهسازی کند. علاوه بر ارتقاء رابط کاربری، در این نسخه، قابلیتهای پروتکل شبکه نیز به میزان قابل توجهی گسترش یافت تا منابع شبکه در طیف وسیعتری از کاربران غیر مایکروسافتی قابل دسترس باشد.
کلیدیترین ویژگی این نسخه از ویندوز NT امکان راهاندازی یک سرور بهعنوان سرور اطلاعات اینترنتی بود، که در حال حاضر با نام خدمات اطلاعات اینترنت یا Internet Information Services (IIS) شناخته میشود.
-
ویندوز سرور windows server 2000 (2000)
در ادامه مقاله به بررسی یکی از مهمترین و پرکاربردترین ویندوز سرورهای تاریخ میپردازیم.
ویندوز ۲۰۰۰ اولین نسخه از مایکروسافت بود که با نام تجاری و رسمی “ویندوز سرور” عرضه شد. این نسخه نقطهی عطفی برای توسعه سیستمعامل بود. در این نسخه، قابلیت اکتیو دایرکتوری (Active Directory) به سیستم اضافه شد که ذخیره و مدیریت اطلاعات اساسی شامل سیستمها، خدمات و دادههای کاربر را آسانتر میکرد.
اکتیو دایرکتوری به مدیران سیستم این امکان را میداد که وظایف مختلفی مانند پیکربندی شبکهی خصوصی مجازی، دسترسی به اشتراک فایل، و رمزگذاری دادهها را در شبکه به راحتی انجام دهند.
-
ویندوز سرور windows server 2003 (3200)
حتماً ویندوز محبوب XP را به یاد دارید یا حتی دربارهاش شنیدهاید! انتشار ویندوز سرور ۲۰۰۳ همزمان با انتشار ویندوز XP برای کاربری شخصی صورت گرفت. ویژگیهای ویندوز XP در این نسخه از ویندوز سرور نیز در دسترس قرار گرفت.
در این نسخه، بهبودهای متعددی انجام شد که بخش زیادی از آن به بهبود امنیت اختصاص داشت. خدمات اطلاعات اینترنت (IIS) نیز در این نسخه تقویت شد. به عبارت دیگر، برخلاف ویندوز سرور ۲۰۰۰ که در نصب پیشفرض، بخش زیادی از قابلیتهای IIS فعال بود، در اینجا بهمنظور کاهش سطح حملات، بخشهای مهمی از IIS به حالت غیرفعال درآمد.
کاهش فرصتهای نفوذ (Exploit) از دیگر مزایای این نسخه از IIS بهشمار میرفت.
انواع نسخههای ویندوز سرور ۲۰۰۳ شامل:
- Web
- Standard
- Enterprise
- Datacenter
-
ویندوز سرور windows server 2003 R2 (۲۰۰۵)
در سال ۲۰۰۵، مایکروسافت تغییراتی در فرایند نامگذاری و ارائه نسخهی جدید ویندوز اعمال کرد. این نسخه، با نام ویندوز سرور ۲۰۰۳ (مخفف R2) منتشر شد و بههمراه بروزرسانیهای فراوان، امکان بروزرسانی برنامههای خریداران نسخهی ۲۰۰۳ را بدون هزینه اضافی فراهم میکرد.
علاوه بر بروزرسانیهای امنیتی و رفع اشکالات نسخهی قبل، این ورژن امکانات جدیدی نیز به ویندوز سرور افزود. از جمله این امکانات، (Active Directory Federation Services) بود که به مدیران این اختیار را میداد تا به برنامههایی خارج از فایروال حفاظت شبکه دسترسی دهند.
همچنین، Active Directory Application Mode نیز یک قابلیت تازه بود که برای ذخیره دادهها برای برنامههایی که مدیران آن را به عنوان خطرناک تشخیص می دادند یا حداقل به اندازهای که برای استفاده از اکتیو دایرکتوری امن نیستند، مورد استفاده قرار میگرفت.
تنظیمات امنیتی wizard یک ویژگی دیگر بود که در این نسخه افزوده شد؛ این ویژگی به سازمان این امکان را میداد تا سیاستهای امنیتی را در چندین سرور به اشتراک گذاشته و به صورت دائمی اجرا کند. توانایی تکثیر فایلها بر روی سرورهای فرعی و فشردهسازی دادهها از دیگر قابلیتهای این نسخه محسوب میشد.
-
ویندوز سرور Windows Server 2008 (2008)
در ادامه مقاله ویندوز سرور چیست، به یکی از مهمترین نسخهها، یعنی ویندوز سرور ۲۰۰۸ میپردازیم.
در این نسخه از ویندوز سرور، برای اولین بار، امکان استفاده از برنامه مجازیساز Hyper-V به دست مدیران سیستم فراهم شد. افزودن قابلیت نصب Failover Clustering نیز یک ویژگی مهم دیگر بود که به این نسخه افزوده شد.
در ویندوز سرور ۲۰۰۸، بازنگری کاملی بر روی Active Directory و Stack شبکه انجام شد تا Group Policy همراه با بهبود در مدیریت هویت، پیشرفتهای چشمگیری را تجربه کند.
در همین سال، به جز ویندوز سرور اصلی، یک نسخه فرعی با نام Server Core نیز عرضه شد. این ویندوز نسخهای سبکتر از ویندوز اصلی بود و برای سختافزارهای با امکانات کمتر طراحی شده بود. این نسخه از ویندوز امکان مدیریت سرور را از طریق خط فرمان (Command Line) فراهم میکرد.
انواع ویندوز سرور ۲۰۰۸ شامل:
- Web
- Standard
- Enterprise
- Datacenter
-
ویندوز سرور (2009) Windows Server 2008 R2
نامگذاری این نسخه به همان شیوهای که در سال ۲۰۰۵ اعمال شده بود، صورت گرفت. مایکروسافت از کرنل ویندوز ۷ برای این نسخه سرور استفاده کرد و قابلیتهای آن را بهبود بخشید.
در این نسخه، قوانین و ویژگیهای دایرکتوری Active Directory برای بهبود ویرایش حسابهای کاربری و کنترل دقیقتر گرهها (Node) ارتقاء یافت. سرویس ترمینال نیز بروزرسانی شد و علاوه بر بهبود عملکرد، به Remote Desktop تغییر نام یافت.
-
ویندوز سرور (2012) Windows Server 2012
سرور ابری که امروزه به طور گستردهای مورد استفاده قرار میگیرند، برای اولین بار در Windows server 2012 معرفی شدند، به گونهای که این نسخه بهعنوان Cloud OS شناخته میشد. مایکروسافت با هدف ایجاد یک بستر مناسب، امکان اجرای برنامهها در فضای ابری عمومی و خصوصی را در این ویندوز فراهم کرد. برای مجازیساز Hyper-V، بروزرسانیهایی انجام شد که شامل افزایش فضای ذخیرهسازی، بهبود سوئیچ مجازی، و استفاده از سیستم فایل ReFS بود.
انواع ویندوز سرور ۲۰۱۲ شامل:
- Foundation
- Essentials
- Standard
- Datacenter
-
ویندوز سرور (2013) Windows Server 2012 R2
تغییرات و بروزرسانیهای این نسخه بسیار گسترده بودند که شامل حوزههای امنیت، مجازیسازی، شبکهسازی و ذخیرهسازی میشد.
برای حفظ سازگاری و جلوگیری از تغییر تنظیمات در سرور، یک بروزرسانی اساسی برای PowerShell اجرا شد که به نام پیکربندی حالت دلخواه (DSC) شناخته میشد.
ویژگی دیگری با نام Storage Spaces نیز در این نسخه معرفی شد که امکان طبقهبندی بهتر ذخیرهسازی را فراهم میکرد. با دسترسی به بلوکهای داده، اطلاعات به مرحلهی ذخیرهسازی منجمد منتقل میشدند که باعث بهبود عملکرد میشد.
همچنین، در این نسخه امکان ذخیره و بازیابی فایلها در دستگاههای شخصی و کاری توسط کاربران فراهم شد.
-
ویندوز سرور (2016) Windows Server 2016
در این نسخه، مایکروسافت بهصورت ویژه بر توسعه خدمات ابری تمرکز بیشتری داشته و ویژگیهای جدیدی ارائه داد که انتقال بار کاری به فضای ابری را سادهتر میکرد.
در همین سال، یک نسخه بسیار کوچک از ویندوز سرور با نام Nano Server معرفی شد که نسبت به سیستمعامل اصلی، تقریباً ۹۳ درصد کوچکتر بود. هدف اصلی از ارائه این نسخه، حداقل استقرار قابلیتها بود تا با بهرهوری بیشتر به مقابله با حملات بپردازد.
انواع ویندوز سرور ۲۰۱۶ شامل:
- Standard
- Datacenter
-
ویندوز سرور (2019) Windows Server 2019
پشتیبانی از کانتینرهای لینوکسی و Kubernetes از جمله ویژگیهای کلیدی این نسخه به شمار میآید.
اضافه شدن روشهای ذخیرهسازی از قبیل System Insights، Spaces Direct و Storage Replica از دیگر قابلیتهای برجستهی نسخه ۲۰۱۹ به شمار میرود.
با وجود Windows Defender، ماشینهای مجازی در برابر تهدیدات جدی تحت حفاظت قرار میگیرند.
انواع ویندوز سرور ۲۰۱۹ شامل:
- Essentials
- Standard
- Datacenter
-
ویندوز سرور Windows server 2022 (2021)
آخرین عنوان ارائه شده در مقاله «ویندوز سرور چیست» مربوط به ورژن منتشر شده در سال ۲۰۲۱ است.
ویندوز سرور ۲۰۲۲ در حال حاضر بهعنوان آخرین نسخه این سیستمعامل در دسترس سازمانها قرار دارد و بهعنوان یک بهروزرسانی از ویندوز ۲۰۱۹ محسوب میشود.
در این نسخه، بر سه بخش امنیت، پلتفرم برنامه، و یکپارچهسازی و مدیریت هیبریدی آژور تاکید شده است. از ویژگیهای جدید این نسخه میتوان به روش جدید Hotpatching اشاره کرد که برای نصب بروزرسانیها بر روی ماشینهای مجازی مورد استفاده قرار میگیرد و از مزیت عدم نیاز به راهاندازی مجدد پس از نصب برخوردار است.
انواع ویندوز سرور ۲۰۲۲ شامل:
- Essentials
- Standard
- Datacenter
مزایای ویندوز سرور چیست؟
برای پرسش مزایای ویندوز سرور چیست؟ دهها مورد میتوان نام برد که در اینجا قصد داریم به مزایای کلیدی و شاخص آن اشاره کنیم:
ویندوز معمولی (دسکتاپ) و Windows server هر دو از یک Code Base استفاده میکنند و هستهی آنها مشترک است. تفاوت این دو نسخه در امکانات جانبی و بهینهسازیهایی است که برای هر کاربرد شخصی و سازمانی باید اجرا شود. اکتیو دایرکتوری، ذخیرهی فایل، سرویس پرینتر و DHCP از مهمترین سرویسهایی هستند که امکان راهاندازی آن در Windows server وجود دارد.
-
No GUI (Windows Core)
برخلاف ویندوز دسکتاپ، در ویندوز سرور امکان نصب سیستمعامل بدون رابط گرافیکی هم وجود دارد. با حذف رابط گرافیکی، استفاده از منابع سختافزاری سرور کاهشیافته و امکان نصب آن روی سرورهای ضعیفتر هم فراهم میشود. افزایش امنیت از دیگر مزایای نسخهی Core به شمار میرود.
-
Data Depublication
بخش زیادی از هزینهی سازمانها صرف خرید فضای ذخیرهسازی دادهها میشود. سیستم ذخیرهسازی SAN ویندوز سرور به سازمانها اجازه میدهد تا به جای خرید ابزارهای گرانقیمت، از دیسکهای ارزانقیمت استفاده کرده و یک SAN نرمافزاری مجازی روی سرور ایجاد کنند.
-
سیستم فایل ReFS
با اضافه شدن این سیستم فایل به Windows server، امکان پشتیبانی از حجمهای بسیار بالا نیز فراهم شده است.
سیستم فایل ReFS برای ذخیرهسازی فایلها از MetaData استفاده کرده و امکانات متعددی را برای اصلاح خودکار و ارزیابی دادهها فراهم میکند.
-
Diskless Boot
در Windows server بدون نیاز به استفاده از دیسک میتوان سیستمعامل را روی شبکه اجرا کرد. این قابلیت باعث کاهش هزینهها بهویژه در سازمانهای بزرگ میشود. ضمن اینکه مدیران سیستم کنترل بهتری روی سیستمها خواهند داشت.
کاربرد ویندوز سرور چیست؟
بعد از اینکه متوجه شدیم ویندوز سرور چیست و چه مزایایی دارد در ادامه مقاله با کاربردهای ویندوز سرور آشنا خواهیم شد.
Windows server به عنوان یک سیستمعامل مخصوص سرورها، در موارد مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. مایکروسافت نسخهای از سیستمعامل خود را مخصوص سرورها تولید کرد که قدرتمندتر از سیستمعامل عمومی بوده و امکانات بیشتری را در اختیار سازمانها قرار میدهد. در زیر به برخی از کاربردهای اصلی ویندوز سرور اشاره میشود:
-
DNS Server (سرور نامگذاری دامنه)
سرویس نامگذاری دامنه یکی از سرویسهای ضروری شبکه به شمار میرود که با استفاده از ویندوز سرور بهسادگی میتوان یک DNS سرور قدرتمند و پایدار راهاندازی کرد.
-
Web Server (سرور وب)
بسیاری از وبسایتها و اپلیکیشنهای وب بر روی سرورهای ویندوزی میزبانی میشوند. ویندوز سرور با امکانات متنوع و قابلیتهای امنیتی، یک گزینه مناسب برای میزبانی وبسایتهای بزرگ است.
-
Database Server (سرور پایگاه داده)
ذخیره و بازیابی داده ها یکی از مهمترین نیازهای سازمانها و کسبوکارهای آنلاین به شمار میرود.
سرورهای ویندوزی یک گزینهی مناسب برای میزبانی دیتابیس محسوب میشود که فرایند ذخیره و بازیابی اطلاعات با سرعت و امنیت بالایی انجام میگیرد.
-
Mail Server (سرور ایمیل)
سرورهای ویندوزی به عنوان محل اجرای سرویسهای ارسال و دریافت ایمیل مورد استفاده قرار میگیرند. این سرویسها امکان ارتباطات ایمیلی در سازمانها و شرکتها را فراهم میکنند.
-
File Server (سرور فایل)
از Windows server به عنوان یک سرور فایل میتوان برای ذخیره و به اشتراک گذاری فایلها و دادهها در یک شبکه استفاده کرد. این کاربرد برای سازمانها با تعداد کاربران بالا بسیار مفید است.
-
Active Directory Server (سرور اکتیو دایرکتوری)
ویندوز سرور به عنوان میزبان اصلی برای سرویس اکتیو دایرکتوری مورد استفاده قرار میگیرد. این سرویس برای مدیریت امنیت، اعتبارسنجی و مدیریت منابع شبکه در یک سازمان حیاتی است.
-
Virtualization Server (سرور مجازیسازی)
با استفاده از Hyper-V که یک قابلیت مجازیسازی در ویندوز سرور است، میتوان سرورها و سیستمهای مجازی را مدیریت و اجرا کرد. این قابلیت برای کاهش هزینهها و بهرهوری بالا در استفاده از سختافزار مناسب است.
تفاوت ویندوز معمولی با ویندوز سرور چیست؟
اگر مقاله را تا اینجا بهدقت مطالعه کرده باشید به چند مورد از تفاوتهای ویندوز معمولی و سرور اشاره شده است.
شاید در نگاه اول نتوان تفاوت خاصی را بین این دو نسخه مشاهده کرد. محیط دسکتاپ هر دو شبیه به هم بوده و شامل دکمهی استارت، تسک بار و آیکونهای دسکتاپ هستند.
اما در پشتصحنه تفاوتهای متعددی وجود دارد که در ادامه مقاله ویندوز سرور چیست با آن آشنا خواهیم شد.
باتوجه به انتشار Windows server برای استفادههای سازمانی، امکانات و نرمافزارهای بسیار زیادی روی این نسخه پیادهسازی شده که در ویندوز معمولی وجود ندارد.
امکاناتی مانند اکتیو دایرکتوری، DHCP، سرویسهای پرینت، ذخیرهسازی فایلها، سرویسهای بروزرسانی، میزبانی پایگاهداده و ارسال ایمیل از بارزترین امکانات Windows server به شمار میرود.
علاوهبر موارد نرمافزاری، در زمینهی سختافزار نیز Windows server محدودیت کمتری داشته و امکان نصب و اجرای آن روی کامپیوترهای قدرتمند فراهم است؛ بهنحوی که بتوان از تمام ظرفیتهای آن استفاده کرد.
ویندوز سرور برای چه کسانی مناسب است؟
در این مقاله متوجه شدیم که ویندوز سرور چیست و چه مزایا و کاربردهایی دارد، اما با توجه به توضیحات قبل کاملاً واضح است که Windows server برای کاربران عادی و رایانههای شخصی هیچ کاربردی نداشته و نصب آن روی یک دسکتاپ خانگی هیچ توجیهی نخواهد داشت.
ویندوز سرور برای سازمانهایی مناسب است که قصد دارند خدماتی را از طریق شبکهی داخلی یا اینترنت در اختیار تعداد زیادی کاربر قرار دهند.
اکنون که با مفاهیم و مزایای ویندوز سرور آشنا شدید، میتوانید با استفاده از سرور مجازی هوشمند تبیان، ویندوز سرور خود را راهاندازی نمایید و از امکانات و ویژگیهای آن بهرهمند شوید.